Te arotake, te whakarerekē rānei i tō kaporeihana whenua
Review or change an incorporation

Ka āhei tētahi kaipupurihea o tētahi kaporeihana whenua Māori te tono ki te whakawātea i tētahi mema o te komiti whakahaere mō ēnei take e whai ake, arā:

• kāore i eke pai te mahi i ana mahi
• i takahi i ngā whakaritenga o Te Ture Whenua Māori 1993
• i takahi i ngā wāhanga o te tūtohinga o te kaporeihana whenua
• kāore i ū tōna wairua ki ngā mema o te komiti, tērā rānei
• e aukatia ana ia i raro i te ture ki te noho hei tumuaki/kaihāpai rānei, te whakauru rānei ki ngā whakahaere o te kamupene, tētahi rōpū manatōpū/manatōpūkore i raro i te Companies Act 1993, Financial Markets Conduct Act 2013, te Takeovers Act 1993 rānei.

I tō tono me whakauru ki roto:

• ko ngā taunakitanga e whakaatu ana i hē tana whakahaere i ana mahi, i takahi i te Ture, te tūtohinga rānei, kāore rānei i ū ana mahi ki ngā mema o te komiti
• ngā taunakitanga o ngā hui (ngā whakamātau rānei ki te karanga hui) hei whiriwhiri i ngā huringa e marohitia ana, me
• ngā taunakitanga hei whakaatu i ngā tautoko whānui mō te whakawāteatanga kua whakatakotoria.

Tono tuihono

Tikiake i te puka tono

Mēnā kāore e kī tētahi tūranga o te komiti whai muri i tētahi hui ā-tau, hui motuhake rānei, ka āhei tētahi kaipupurihea te tono kia tohua he mema hou.

Ka whakakāhoretia pea te tangata mai i te uru hei mema mēnā ia:

• kei raro i tētahi whakatau e tohu ana i tētahi kaiwhakahaere i raro i te wāhanga 31 o te Protection of Personal and Property Rights Act 1998; he kaitiaki rānei o tētahi kaporeihana kaitiaki e whakahaere ana i ngā rawa a te tangata i raro i te wāhanga 32, 33 rānei o tēnei Ture
• kei te pēkerapu, tērā rānei
• i whakaharaina ia mō ngā taihara ka whiua pea ki te whare herehere mō te ono marama, neke atu rānei, engari ia mēnā kua tutuki i a ia tana whiu, kua wahaina rānei e ia tana whiu.

I tō tono, me whakaatu koe i ngā taunakitanga:

• he tūranga wātea kei runga i te komiti whakahaere
• kāore i tutuki i te hui motuhake, hui ā-tau rānei te whakakī i taua tūranga wātea
• mō te painga o te kaporeihana whenua te tohu i tētahi, ā,
• kei reira ngā tautoko whānui mō te tohu i tētahi.

Tono tuihono

Tikiake i te puka tono

Mēnā kāore tētahi kaipupurihea i te rata ki te pōtitanga o tētahi mema ki te komiti whakahaere, ka taea e ia te tono tētahi tūhuratanga.

I tō tono, me whakauru ki roto:

• ngā taunakitanga o ngā hapa i roto i te hātepe pōtitanga, ā, ka whakapuakina he koremana, me
• ngā taunakitanga hei whakaatu i ngā tautoko arowhānui i pā mārika mai aua hapa.

Tono tuihono

Tikiake i te puka tono

Ka āhei ngā kaipupurihea o tētahi kaporeihana whenua te tono kia tūhuratia ngā mahi o ngā whakahaere a tētahi kaporeihana whenua mēnā:

• huihui katoa ko ngā hea o aua kaipupurihea he 10% i te iti rawa o ngā hea katoa i roto i te kaporeihana whenua, tērā rānei
• i pāhitia tētahi whakataunga motuhake e tētahi hui a ngā kaipupurihea me tūhura ngā mahi o ngā whakahaere a tētahi kaporeihana whenua.

Hei kooti, he tino whānui ō mātou mana tūhura me te tohu i ngā āpiha tirotiro ki te whakahaere i tētahi arotake whānui o te kaporeihana whenua. He tino rerekē tētahi tūhuratanga pēnei, engari ka taea mēnā kāore te komiti whakahaere i te whai i ngā tikanga whakahaere tika. Anei ētahi tauira o ngā tikanga whakahaere koretake:

• ko ngā tikanga kaute me te ōtita kāore i te rite ki ngā whakaritenga noa.
• Ko te koretake o ngā moni hua i te roanga o te wā mai i ngā mahi, pērā i ngā pāmu kāore i te mahi moni.
• Kāore i te pai te whakahaere i te whenua.
• Kāore ngā kaiwhakahaere i te tuku pūrongo tika ki ngā kaipupurihea i te wā tika, hei tauira, kāore i te whakahaerehia ngā hui ā-tau.

Ka whakahau anō pea te kaiwhakawā ki tētahi tangata kia tukuna ngā kape o ngā pūkete, ngā pūrongo, me ngā pūtake mō ngā whakatau e pā ana ki te kaporeihana whenua, me te āwhina i ngā āpiha tirotiro me tā rātou arotake.

Ina whiwhi tētahi kaiwhakawā i te pūrongo mai i te āpiha tirotiro, ka whakahaerehia pea e ia tētahi nohoanga anō hei uiui haere anō, ā, mēnā e tika ana:

• ka whakawātea i tētahi mema mai i tētahi komiti whakahaere

• ka tohu i tētahi tangata ki te komiti whakahaere
• whakatārewa i ngā mana o te komiti, ngā kaiwhakahaere rānei ka tohu i ngā tāngata ki te whakatinana i taua mana
• whakatau whakatiki, here, aweretanga rānei ki ngā mana o te kaporeihana whenua
• te tuku tohutohu mō te whakahaere i ngā mahi o te kaporeihana whenua
• whakatārewa i ētahi, te katoa rānei o ngā wāhanga o te tūtohinga o te kaporeihana whenua
• whakatau kia katia te kaporeihana whenua
• te tono hoki/rānei i tētahi take ki te Rōia Matua kia whakaaroarohia te whakawā i ngā whakapae ōkawa me te hāmene i te hunga hē.

Ka whakatinanahia anake ēnei mana i ngā āhuatanga mutunga mai e tau ai te kaiwhakawā he tika tonu.

I tō tono, me whakauru ki roto:

• ko ngā taunakitanga kei te hiahia aua tāngata he 10% ō rātou hea i te iti rawa i roto i te kaporeihana whenua i tētahi tūhuratanga, tērā rānei
• ngā taunakitanga i pāhitia tētahi whakataunga hira i tētahi hui a ngā kaipupurihea e hiahia ana i tētahi tūhuratanga
• ngā take e rapua ana tētahi tūhuratanga, me
• ngā take me wawe te kōkiri ki mua i te aroaro o tētahi kaiwhakawā.

Ehara i te take māmā te tono mō tētahi tūhuratanga. E tūtohu ana mātou kia rapu tohutohu ture koe i mua i te tono.

Community Law – Ngā āwhina ture koreutu

Tono tuihono

Tikiake i te puka tono